Hải Kim Sa

Bòng bong (hải kim sa, thòng bong) có tính hàn, công dụng thanh nhiệt, tả thấp nhiệt ở tiểu đường, bàng quang và thông lâm. Vì vậy hải kim sa thường được nhân dân sử dụng để trị chứng tiểu tiện vàng/ đỏ, tiểu khó, sạn đường tiết niệu do thấp nhiệt.

• Tên gọi khác: Thòng bong, Hải kim sa, Thạch vi dây, Dương vong.
• Tên dược: Spora Lygodii
• Tên khoa học: Lyofodium japonium
• Họ: Thòng bong (danh pháp khoa học: Schizaeaceae)

Mô tả dược liệu bòng bong

1. Đặc điểm và Hình ảnh cây bòng bong

Bòng bong là loài thực vật dạng leo, thân rễ mọc bò và xanh tốt quanh năm. Lá xẻ lông chim 2 – 3 lần, lá mang bào tử ở mép (bào tử có kích thước nhỏ, hình tròn, màu nâu vàng hoặc vàng nhạt). Mép lá nguyên, bề mặt nhẵn và mỏng.

Hình ảnh cây bòng bong (hải kim sa):

2. Bộ phận dùng: Toàn cây. Bào tử khô của cây được gọi là hải kim sa.

3. Phân bố: Thòng bong mọc hoang nhiều ở bờ rào, bụi rậm và ven rừng tại các địa phương ở nước ta.

4. Thu hái – sơ chế: Có thể thu hái quanh năm, sau khi đem về phơi hoặc sấy khô để dùng dần.

5. Bảo quản: Nơi khô ráo.

Vị thuốc hải kim sa

1. Tính vị

Vị ngọt, tính hàn.

2. Quy kinh

Quy vào kinh Tiểu trường và Bàng quang.

3. Cây bòng bong có tác dụng gì?

– Công dụng của hải kim sa theo Đông Y:

• Tác dụng: Lợi thấp, giải độc, thanh nhiệt, thông lâm, tả thấp nhiệt ở tiểu đường, bàng quang.
• Chủ trị: Sỏi đường tiểu, sỏi mật, thủy thũng, viêm thận, mụn nhọt sang lở, bỏng da.

– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Hiện tại hải kim sa chủ yếu được sử dụng trong phạm vi nhân dân nên các nghiên cứu còn hạn chế.

4. Cách dùng – liều lượng

Hải kim sa được sử dụng chủ yếu ở dạng sắc với liều 12 – 24g/ ngày. Ngoài ra có thể dùng lá bòng bong tươi giã nát và đắp lên vùng da cần điều trị.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây bòng bong (hải kim sa)

1. Bài thuốc trị vết thương do ong vàng đốt

• Chuẩn bị: Lá bòng bong tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và đắp lên chỗ bị thương.

2. Bài thuốc trị chứng mụn rộp loang vòng

• Chuẩn bị: Dây và lá thòng bong tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch rồi đem giã nhuyễn và đắp vào vùng da cần điều trị. Thực hiện 2 lần/ ngày.

3. Bài thuốc trị chứng đới hạ ở nữ giới

• Chuẩn bị: Dây bòng bong 1 lạng và thịt lợn 1 lượng vừa đủ.
• Thực hiện: Cắt nhỏ, rửa sạch và đem hầm với thịt lợn. Dùng thịt ăn và uống hết nước canh.

4. Bài thuốc trị chứng viêm tuyến vú

• Chuẩn bị: Hải kim sa 25 – 30g.
• Thực hiện: Sắc uống với nước và rượu (tỷ lệ 1:1) và dùng nước sắc chia thành 3 lần uống, dùng hết trong ngày.

5. Trà hải kim sa lợi tiểu, thích hợp với những trường hợp tiểu ít và khó khăn khi tiểu tiện

• Chuẩn bị: Hải kim sa 60 – 90g.
• Thực hiện: Sắc với nước, sau đó thêm 1 ít đường vào và dùng uống thay trà.

6. Bài thuốc trị chứng tiểu tiện ra máu

• Bài thuốc 1: Dây bòng bong và biển súc mỗi vị 15 – 20g, sắc uống hằng ngày.
• Bài thuốc 2: Hải kim sa tán bột mịn, mỗi lần dùng 8g uống với nước đường, ngày dùng 3 lần.

7. Bài thuốc trị bệnh thạch lâm (sỏi đường tiết niệu)

• Chuẩn bị: Bạch mao căn, hoạt thạch và hải kim sa mỗi vị 30g, cỏ mã đề 12g, kim tiền thảo 60g.
• Thực hiện: Đem sắc kỹ với nước chia thành 3 phần uống và dùng hết trong ngày.

8. Bài thuốc trị chứng cao lâm (tiểu tiện ra dưỡng chất)

• Chuẩn bị: Mạch môn 20g, cam thảo 10g, hải kim sa và hoạt thạch mỗi vị 40g.
• Thực hiện: Dùng mạch môn sắc riêng, các vị còn lại đem tán bột. Mỗi lần dùng 8g uống với nước sắc mạch môn, ngày dùng 3 lần.

9. Bài thuốc trị chứng di mộng tinh

• Chuẩn bị: Dây bòng bong đốt tồn tính.
• Thực hiện: Đem nghiền mịn, mỗi lần dùng 4 – 6g hòa với nước sôi uống.

10. Bài thuốc trị chứng ỉa chảy

• Chuẩn bị: Cả cây bòng bong.
• Thực hiện: Sắc uống cho đến khi khỏi.

11. Bài thuốc trị chứng lị ra máu

• Chuẩn bị: Lá và dây bòng bong 60 – 90g.
• Thực hiện: Sắc kỹ với nước và chia thành 2 – 3 lần dùng trong ngày.

12. Bài thuốc trị chứng viêm gan

• Chuẩn bị: Xa tiền thảo 20g, hải kim sa 15g và nhân trần 30g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.

13. Bài thuốc trị chứng phù thũng toàn thân khiến bụng đầy trướng và khó thở khi nằm

• Chuẩn bị: Khiên ngưu tử (hạt bìm bìm) 30g nửa sống nửa sao chín, cam toại và hải kim sa 15g.
• Thực hiện: Đem các vị nghiền mịn và trộn đều. Mỗi lần dùng 8g thuốc bột sắc với 1 bát nước và uống trước khi ăn.

14. Bài thuốc trị thấp trệ gây trướng bụng và ăn uống khó tiêu

• Chuẩn bị: Cam thảo 2g, bòng bong 20g và bạch truật 8g.
• Thực hiện: Đem sắc với 500ml nước còn lại 150ml và chia thành 2 lần uống trong ngày. Nên sử dụng bài thuốc sau khi ăn 15 phút, dùng liên tục trong 5 – 10 ngày.

15. Bài thuốc giúp lợi sữa và trị chứng ít sữa ở phụ nữ sau sinh

• Chuẩn bị: Cây bòng bong 12 – 24g.
• Thực hiện: Đem sắc với 400ml nước còn lại 200ml và chia thành 3 lần uống trong ngày. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 5 ngày.

Kiêng kỵ và lưu ý khi dùng cây bòng bong

• Người thận dương hư gây tiểu nhiều và người tỳ vị hư hàn không nên dùng.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây bòng bong đều được lưu truyền trong y học dân gian và hầu hết chưa được nghiên cứu về mặt khoa học. Do đó trước khi áp dụng, bạn nên tham vấn bác sĩ khoa y học cổ truyền để kiểm soát rủi ro và tác dụng phụ phát sinh.