Đan Bì (Mẫu Bì Đơn)

1. Mẫu Đơn Bì Là Gì?
Mẫu đơn bì là vị thuốc quý được chế biến từ rễ cây mẫu đơn, có nguồn gốc từ Trung Quốc và sau đó được trồng ở Việt Nam cùng các quốc gia lân cận. Cây mẫu đơn là loài thân gỗ sống lâu năm, khi trưởng thành cao từ 1 – 2 mét, rễ cây dạng củ được dùng làm dược liệu. Lá cây mọc cách, chia thành ba chét, mỗi chét lại chia thành ba thùy. Lá có màu xanh lục đậm hoặc nhạt tùy theo tuổi cây, mặt dưới trắng nhạt và phủ lông mịn. Hoa mẫu đơn phát triển ở đầu cành, màu trắng hoặc tím đỏ, số tràng hoa từ 5 – 6 hoặc nhiều hơn, tùy theo giống cây và kỹ thuật trồng.

Tên gọi khác của mẫu đơn bì gồm: Đan bì, Đơn bì, Đơn căn, Bạch lượng kim, Thử cô, Lộc cửu, Mộc thược dược, Mẫu đơn căn bì, Hoa tướng, Huyết quỷ. Vị thuốc này có mùi thơm đặc trưng, vị đắng, chát, gây tê nhẹ đầu lưỡi khi nếm.

Thành phần hóa học:

• Paeoniflorin
• Paeonol Ide
• Oxypaeonilorin
• Paeonol
• Apiopaeonoside
• Benzoyl Paeoniflorin
• Oxypaeonilorin

2. Công Dụng Của Mẫu Đơn Bì
Theo y học hiện đại, mẫu đơn bì có các công dụng như:

• Kháng viêm, kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị bệnh đại tràng.
• Hạ sốt, giảm đau.
• Trấn an, chống động kinh và co giật tứ chi.
• Hỗ trợ điều trị huyết áp thấp.
• Ức chế hoạt động của trực khuẩn bạch hầu.

Trong y học cổ truyền, mẫu đơn bì có các tác dụng như:

• Sinh huyết, lương huyết, hòa huyết (Bản thảo cương mục)
• Thanh nhiệt, tiêu ứ, hòa huyết, lương huyết (Trung dược đại từ điển)
• Tán ứ huyết, hỗ trợ thanh nhiệt (Đông dược học thiết yếu)
• Tiêu trủng, triệt nhiệt, hành huyết, phá huyết (Trấn nam bản thảo)

Vị thuốc này được sử dụng để điều trị:

• Nhiệt nhập dinh huyết, tăng thân nhiệt về chiều tối
• Nổi ban ngoài da
• Điều hòa kinh nguyệt
• Mụn, lở, chốc, ghẻ ngứa
• Thổ huyết, nôn ra máu
• Huyết hư
• Làm lành vết thương do chấn thương

3. Liều Dùng và Cách Sử Dụng
Liều dùng mẫu đơn bì tùy vào thể trạng và tình trạng bệnh lý, thường dao động từ 8 – 20g mỗi ngày. Thuốc thường được dùng dưới dạng bột mịn ngâm với rượu nóng hoặc sắc cô đặc để uống khi còn ấm. Nếu nước thuốc nguội, nên hâm nóng trước khi sử dụng.

4. Lưu Ý Khi Sử Dụng Mẫu Đơn Bì
Để đạt hiệu quả và an toàn, người dùng cần chú ý:

• Kiêng dùng mẫu đơn bì chung với các vị thuốc như Thỏ ty tử, Tỏi, Hò tuy (ngò).
• Bảo quản trong lọ thủy tinh hoặc lọ kín, để nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
• Không dùng cho phụ nữ mang thai do nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi.
• Với người rối loạn kinh nguyệt, chỉ dùng liều lượng phù hợp, tránh lạm dụng.
• Tránh dùng cho người bị âm hư, đổ mồ hôi nhiều, hoặc người khí hư, tướng hỏa suy.

Kết Luận
Mẫu đơn bì là vị thuốc quý với nhiều công dụng hữu ích trong điều trị các bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở phụ nữ. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc về liều lượng và cách dùng phù hợp với thể trạng và tình trạng bệnh lý.